آیین اخلاق حرفه ای مهندسان مشاور
آیین اخلاقی هر حرفه بیانگر اصول و ارزشهای پایدار و محوری اعضا در ارتباط با جامعه و گروه های ذی حق و ذی نفع در آن حرفه است. هدف آن حفظ حقوق و حفاظت و دفاع از جامعه و گروه های مذکور، در برابر ضرر و زیان های احتمالی ناشی از عملکرد آن حرفه است. هر چند سابقه آیین اخلاق حرفه ای در غرب به اوائل قرن نوزدهم می رسد، ولی مطالعات نشان می دهد که قرن ها پیش، چیت سازان و آهنگران در ایران دارای ضوابط و معیارها و آیین حرفه ای جامع و مستحکمی بوده اند. شاید بتوان آیین های مذکور را اولین آیین های اخلاق حرفه ای مدون به شمار آورد که لزوم تدوین آن را برای مهندسان مشاور نشان می دهد.
امروز، نیاز به آیین اخلاق حرفه ای در رشته های مهندسی و تکنولوژی بیش از گذشته احساس می گردد. پیشرفت ها و دستاوردهای تکنولوژی طی قرن گذشته و ادامه روند پرشتاب آن در آینده هر چند رشد و گسترش شگفت آوری را همراه داشته، آسیب های جدی و جبران ناپذیری نیز بر محیط زیست و کیفیت زندگی وارد ساخته و اخلاق، فرهنگ و محیط اجتماعی انسان را به شدت مورد تهدید قرار داده است. با توجه به برنامه توسعه کشور و طرح‌های عمرانی متعدد و سرمایه گذاری عظیم در آنها، جامعه حرفه ای کشور رسالت مهمی در تهیه و نظارت بر اجرای طرح‌ها و توسعه ملی به عهده دارند و در جایگاهی قرار گرفته اند که نه تنها باید منافع ملی و سلامت محیط زیست کشور را مد نظر داشته باشند، بلکه باید حقوق کارفرمایان، پیمانکاران، کارکنان و گروه های کارشناسی و مهندسی را نیز محترم شمرده، از آن دفاع نموده و از راه یافتن فساد در حرفه مهندسان مشاور جلوگیری کنند. از این رو مهندسان مشاور کشور بایستی در چارچوب ضوابط اخلاقی روشن و شفافی که رعایت آنها موجب توسعه و کمال آنان و حرفه مهندسان مشاور در کشور می گردد، فعالیت کنند.
در این راستا، شورای مدیریت جامعه مهندسان مشاور ایران در خردادماه ۱۳۸۳ کمیته ای را برای تدوین استراتژی جامعه و آیین اخلاق حرفه ای مهندسان مشاور تعیین نمود. کمیته مذکور ابتدا افراد، سازمان ها و گروه هایی را که حقوق آنان بایستی از سوی مهندسان مشاور مورد توجه و احترام قرار گیرد، تعریف نمود و بر این اساس در تدوین آیین اخلاق حرفه ای مهندسان مشاور، علاوه بر حفظ منافع ملی، محیط زیست و فرهنگ، توجه به حقوق کارفرمایان، حرفه مهندسی مشاور و هر یک از اعضا و کارکنان آنها را نیز لازم شمرد.
در تنظیم و تدوین آیین اخلاق حرفه ای، کمیته مسئول با مراجعه به شبکه جهانی اطلاعات و جمع آوری، مطالعه و بررسی آیین اخلاقی مهندسان مشاور چند کشور مانند هند، استرالیا، کانادا، آمریکا و همچنین اتحادیه فیدیک از یک سو و جمع آوری نظرات و پیشنهادات شرکت های عضو جامعه مهندسان مشاور ایران از طریق پرسشنامه ای که بین اعضای جامعه توزیع گردید از سوی دیگر، اولین ویرایش آیین اخلاق حرفه ای مهندسان مشاور را تنظیم نمود. ویرایش اول در کمیته مورد بررسی و برای نظرخواهی مجدد در اختیار اعضای جامعه قرار گرفت. پس از اعمال نظرات دریافت شده و اصلاحات مکرر، متن فراهم شده پس از ویرایش پنجم در شورای مدیریت جامعه مهندسان مشاور ایران مطرح و پس از حداقل پنج جلسه بررسی تفصیلی و اعمال آخرین نظرات اصلاحی، مورد تصویب واقع گردید. اینک آیین اخلاقی مهندسان مشاور به صورت نهایی تنظیم و تقدیم اعضای محترم جامعه و حرفه شریف مهندسان مشاور می‌گردد.
بی‌گمان کارآمدی آیین اخلاقی تنظیم شده، در جریان عمل مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت و با توجه به اولین تجربه جامعه مهندسان مشاور ایران در این مورد و نیز با توجه به محیط متحول جامعه و تکنولوژی و حرفه مهندسی و پدید آمدن مسائل جدید، با گذشت زمان و به طور ادواری، مورد تجدید نظر و اصلاح قرار خواهد گرفت. آیین اخلاق حرفه ای جامعه مهندسان مشاور حول پنج محور اساسی به شرح زیر تدوین گردیده است:
۱ـ تعهدات نسبت به منافع ملی، محیط زیست و فرهنگ.
۲ـ تعهدات نسبت به کارفرمایان.
۳ـ تعهدات نسبت به حرفه مهندسی مشاور.
۴ـ تعهدات نسبت به یکدیگر.
۵ـ تعهدات نسبت به کارکنان و سهام داران خود.
تعهدات مربوط به هر یک از محورهای پنجگانه فوق در سه سطح به شرح زیر تدوین گردیده است:
۱ـ اصول بنیادین اخلاق حرفه ای: اصول و ارزش های اخلاقی است که جنبه آرمانی دارند. دستیابی و تحقق کامل این اصول مقدور نیست. تنها می توان در جهت آنها تلاش کرد و به آنها نزدیک شد. سایر اصول و معیارها و دستورات اخلاقی، از این اصول بنیادین نشأت گرفته و راه‌های تحقق و نزدیک شدن آنها به شمار می روند.
۲ـ معیارهای اخلاق حرفه ای: حداکثر سطح اخلاقی رفتار حرفه ای است که مهندسان مشاور تحقق آن را ممکن می دانند و برای آن می کوشند. این معیارهای اخلاقی، وسیله دستیابی یا نزدیک شدن به اصول بنیادین یا آرمان‌های اخلاقی می باشند.
۳ـ اصول بنیادین اخلاق حرفه ای: حداقل سطح اخلاقی رفتار حرفه‌ای است که عدول از آنها موجب تنبیه انضباطی می‌شود.
در ابتدا، قبل از ورود به محورهای پنجگانه و سطوح سه گانه فوق، ارزش های اخلاقی مورد نظر جامعه مهندسان مشاور ایران ارائه گردیده است. منظور از ارزش های اخلاقی، موازینی است که این جامعه برای تعریف و تبیین خوب از بد و درست از نادرست استفاده می کند.
امید است این آیین حرفه ای به ارتقای سطح اخلاقی فعالیت های مهندسان مشاور کشور، اعتلای حرفه مهندسی و پیشرفت و کمال مهندسان و کارشناسان و در نهایت توسعه و اعتلای کشور بیانجامد.
